Hepimiz biliriz ki; pek çok davranış gibi, okuma alışkanlığı da küçük yaşlardan itibaren geliştirilir. Ancak çocuklarımıza kitap alıp hadi buna bakalım demek yeterli gelmiyor. Onların yaşlarına göre, aileler olarak bizlerin de vermesi gereken destekler ve yönlendirmeler değişiyor. Yaşlarına göre çocuklarınıza okuma alışkanlığı kazandırmak için aşağıda yer alan tavsiyelerden yararlanabilirsiniz;

3-4 YAŞ

Bu yaşlar, okuma alışkanlığı kazandırılması için başlangıç zamanlarıdır. Ve tüm aileler çocuklarının okumayı sevmesini arzu ederler. Bu aşamada, aileler çocuklarına okumaya ait ilk becerilerini kazanmalarında destek olacakları gibi, güzel ve ilgi çekici kitapları da bir arada inceleyip, vakit geçirmeye başlayabilirler. Aşağıdaki ipuçları size bu konuda kolaylık sağlayacaktır;

• Her gün beraber kitap okuyun

Çocuklarınızla, ekran ya da kitap karşısında bir arada geçireceğiniz süre kısa ancak sık sık tekrarlanan bir süreç olsun. Böylece sıkılmadan, okumayı bir oyun olarak görüp alışabilirler. Ayrıca bir arada her gün düzenli olarak özel keyifli okuma saati yaratmaya çalışın.

• Gittiğiniz her yerde okuyun

Çocuğunuzla bir yere giderken özellikle gördüğünüz yazıları yüksek sesle ona okuyun. Özellikle yol işaretleri, tabelalar, logolar, etiketler kendisine gösterilerek okunursa, kendisinin de bunu alışkanlık haline getirmesine yardımcı olacaktır.

• Favori okuma listenizi oluşturun

Çocuklar, sevdikleri kitapların defalarca okunmasını çok severler. Böylece kitapların pek çok bölümünü duygularını da katarak hatırlar ve tekrarlarlar. Böyle yapıyor olmaları eğlenmeleri ve aynı zamanda okumayı öğrenmeleri aşamalarında hafızalarını kullanmaları konusunda da yardımcı olmaktadır. Çocuklarınızın favori okuma listelerini onlara uygun hikaye, şiir, roman ve bilgi içerikli kitaplardan okumalar yaparak oluşturmasına yardımcı olun.

• Beraber canlandırın

Çocuğunuzu, okuma esnasında, hikaye de bulunan hareketli, tekrar eden pasajlara katılarak, bir arada canlandırma yaparak size eşlik etmesi konusunda cesaretlendirin. Resimli hikaye kitaplarında ki konuşan çeşitli karakterleri canlandırmak hoşlarına gidecektir.

• Kitaplar, kelimeler ve resimler hakkında sohbet edin

Bir kitabı okumaya başlamadan önce, kitabın kapak resmi, adı hakkında sohbet edin. Kitaptaki resimlere çocuğunuzla beraber bakıp, okumadan önce kitabın ne hakkında olabileceğine dair yorumunu sorun.

• Hikayeler ve olaylar hakkında sohbet edin.

Bir hikayeyi okuyup bitirdikten sonra, çocuğunuza hikaye ile ilgili sorular sorun. Hakkında ne düşünüyorsun? Sen olsan ne yapardın? Aynı şekilde çocuğunuzun da size sorular sormasını sağlayın. Elbette çok keskin ya da zorlayıcı değil ancak sohbet eder gibi bir havada karşılıklı olarak hikaye hakkında konuşmak, sorular sormak bir çeşit eğlenceli oyun olmalı aranızda.

• Hikayeyi birbirinize tekrar anlatın

Hikayeleri okuduktan bir süre sonra, çocuğunuzla hikaye hakkında tekrar sohbet edip, hatırlamaya, birbirinize anlatmaya çalışın. Ne olmuştu ilk önce? Kırmızı başlıklı kız nereye gidiyordu? Şeklinde hatırlatıcı sorularla hikayeyi anımsamasını ve tekrar anlatmasını sağlayabilirsiniz.

• Harfler ve sesler hakkında konuşun.

Çocuğunuzun dikkatini harflere ve seslerine çekerseniz, çocuğunuz gördüğü harflerin sesini çıkartmaya çalışacaktır.

• Çocuğunuzun erken okuma becerisine sahip olabileceğine dair işaretler;

Bu konuda çok kesin kurallar yok. Ancak çocuğunuz aşağıda belirtilen davranışları gerçekleştiriyorsa erken okumaya hazır olabilir;

• Hikayeyi dinliyor ve bazı bölümlerini tekrar ediyorsa

• Bazı harfleri hatırlayıp seslerini çıkartıyorsa

• Kendi adını yazabiliyorsa

• Bazı harf ya da heceleri başka yerde gördüğünde anımsayabiliyorsa

• 5-10 dakika süre ile odaklanabiliyorsa

Çocuğunuz erken okuma becerisi geliştirebileceğine dair size mesaj veriyor olabilir.

4-5 YAŞ

Bu yaşta, çocuğunuz resimli hikaye kitaplarını sizinle beraber okumaktan mutlu olmaya devam eder. Ancak bir başına da kitaplarla oyalanmaktan zevk alır. Ayrıca anaokulunda farklı tarzda, hecelerin seslerini gösteren kitaplarda alıyor olabilir. Çocuğunuzla beraber resimli hikaye kitaplarının yanı sıra eğitsel özelliği olan kitapları da paylaşıp, bir arada okuyabilirsiniz

• Her gün bir arada okumaya zaman ayırın

Çocuğunuzla bir arada okuma yapmaya deva metmek çok önemlidir ve bunu sürdürmeye, farklı kitaplar okumaya çalışın. Resimli hikaye kitaplar, bu yaş çocukları için bir başına okumaları açısından hala zorlayıcı olabilir. Sizin okuyacağınız bir hikaye ya da bilgilendiric kitabı dinlemek onun için çok faydalı olacaktır.

• Bir başına okuma yapması için zaman verin.

Siz bir kitap, dergi, gazete okurken, çocuğunuzun da bunu yapabilmesi için ona da özel bir zaman ayırmasını öğretin. Bu süre onun için kısa olacaktır ancak erken yaşta okuma eylemi için kendi isteğiyle zaman ayırmayı öğrenmesi ilerisi için güzel bir alışkanlık olacaktır.

• Okumaya başlamadan önce, kitap hakkında konuşun.

Bir kitabı okumaya başlamadan önce, kitabın kapak resmi, adı hakkında sohbet edin. Kitaptaki resimlere çocuğunuzla beraber bakıp, okumadan önce kitabın ne hakkında olabileceğine dair yorumunu sorun. Eğer bildiği bir kitap ise, kitaptan bir bölümü canlandırmasını ya da anlatmasını isteyebilirsiniz. Bazı kitapları tekrar tekrar tercih edebilir. Bu konuda kendisini serbest bırakın.

• Canlandırma yapın

Kitapta yer alan her bir karakteri farklı bir ses tonu ile canlandırarak okuyun. Çocuğunuzun da bir oyun gibi buna katılmasını sağlayın.

• Birbirinize sorular sorun.

Okumayı bitirdikten sonra birbirinize hikaye ya da bilgiler hakkında sorular sorun. "En çok neyi sevdin? Neden ağlamış" gibi sorular ile düşünmesini sağlayın.

• Hikayeleri ve olayları tekrar anlattırın.

Çocuğunuzla sohbet etme alışkanlığı geliştirmesi açısından, kendisine okulda nasıl bir gün geçirdiğini, arkadaşlarını sorun. Ara sıra beraber bir TV programı izlediyseniz ya da kitap okuduysanız bunlarla da ilgili sorular sorun, hatırlamasını anlatmasını sağlayın.

Erken okuma becerisi

• Çocuğunuzun okumasını dinleyin.

Çocuğunuzun heceleri okuyabilmesi halinde, nasıl okuduğunu dinleyin. Çocuğunuzun bunu, anaokulunda ya da sizinle okurken duyduğu sesleri bir aşına çıkarmasına izin verin ve kendisini takip edin. Kendisini sabırla takip edin.

5-6 YAŞ

Bu yaşlarda, muhtemelen çocuğunuz artık okumaya başlamış olabilir ya da öğrenmeye hazır olabilir. Bundan sonrasında yapmanız gereken becerisini pekiştirmesini sağlamak Aşağıdaki öneriler bu konuda size yardımcı olabilir;

• Bir arada okumalara devam etmek

Yatmadan önce okuma saatini bir arada geçirmekten, okumaya başlamadan önce kitap ve içeriği hakkında konuşmaktan vazgeçmeyin. Hem anaokulundan getirdiği, hem evde bulunan kitapları sizinle bir arada okumak becerisini pekiştirmesine yardımcı olacaktır.

• Canlandırma yaparak okuyun.

Çocuğunuza bir kitap okurken, kahramanların seslerini canlandırma yaparak okuyun. Sesinizi, vurguları değiştirmek, canlandırma yapmak, heyecan belirten kelimeleri tonlayarak seslendirmek çocuğunuzun ilgisini daha canlı tutacak ve onun da bu şekilde okuma yapmayı denemesini sağlayacaktır.

• Kitaplar, kelimeler ve resimler hakkında sohbet edin

Çocuğunuzla, kitabı okumaya başlamadan önce içeriği, kapağı, ismi hakkında sohbet etmekten vazgeçmeyin. Bu sorgulayıcı, düşünme becerisini geliştirici fayda sağlar.

• Hikayeleri veya olayları okurken tekrarlar yapın.

Hikayede ki konuşmaları, sözleri farklı tonlarla, vurgularla canlandırın ve tekrarlayın. Bu çocuğunuzu hem eğlendirecek hem de size katılarak oyunla okuma ve canlandırma yapmasını sağlayacaktır.

• Sürekli ve sürekli okuyun

Çocuğunuz ile beraber okuma yapmaya olabildiğince çok vakit ayırın. Kitap alışverişini bir arada yapın. Mümkünse kütüphaneye götürüp kitap ödünç alın. Dergiler alın. Dijital çağ çocuğu oldukları için, internet üzerinden kitap okumasını sağlayın. Bulduğunuz her fırsatta ve özellikle yatma zamanında bir arada okumaya vakit ayırın.

6-7 YAŞ

Çocuğunuz artık okumayı okulda ve evde sökmeye başlamış olması muhtemel bir yaşta. Ancak doğru okuyabilmesi için pekiştirmesi ve okuma alışkanlığını geliştirmesi için daha küçük yaşlardan beri sürdürdüğünüz ritüellere devam etmesi gerekli.

• Bir arada okumaya devam

Kitaplar, resimler, içerikleri hakkında sohbet etmeye devam etmeli. Bir arada okuma alışkanlığını da sürdürmeli. Ne okuyacağınıza ise mutlaka beraber karar vermelisiniz. Kitap okumayı sevmesi için, sizinle gerçekleştireceği bu ritüellerin de keyifli olması gerekli.

• Önderlik yapın

Bir arada, resimli hikaye kitaplarından biraz daha zor kitaplar okumayı denemelisiniz. Dönüşümlü olarak sayfaları okumalısınız. Ya da aynı sayfada ana ve ara bölümleri karşılıklı okuyabilirsiniz. Siz düzgün okudukça, çocuğunuz da bunun için çaba gösterecektir.

• Fikirlerini destekleyin

Kitabı bitirdikten sonra beraber karakter hakkında konuşun. Hikayede olanları sorgulayın, tartışın. Ve mutlaka kendi fikrini açıklaması için de çocuğunuzu destekleyin. Eğer bir kitabı beğenmediyseniz bu konuda da görüş bildirin. Nedenlerini anlatın. Her kitabı illa ki beğenmek ya da benimsemek zorunda olmadığını da öğrenmesi gerekli.

• Bağlantı kurun

Okuduğunuz kitaplar hakkında konuşmak, çocuğunuzun kitap okunurken edindiği deneyim ile olaylar ve bilgiler arasında bağlantı kurmasını sağlar. “Hatırlıyor musun, bu kitabı okurken...?” ya da “Hikayedeki kurbağa neden yeşil değildi?”...şeklinde ki şaşırtmacalı ve geriye dönük sorular zihnini tazelemesine, hikayeyi hatırında tutmasına ve bağlantı kurmasına yardımcı olur.

• Dinlemek hala çok önemli

Artık çocuklarınız resimleri az, yazıları daha uzun kitapları okumaya başlamış olabilir. Bazen bu durumlarda sıkılabilir. Beraber okumak, yüksek sesle okumak, çocuğunuz okumaya çalışırken onu dinlemek kendisine çok yardımcı olacaktır.

• Canlandırma yapın

Özellikle vurgu, heceleme, sesleri birbirine benzer harflerin ayırt edilmesi gibi faydalar sağlayacağı için, okumalar esnasında canlandırmalar yapmak çok önemli e çocuklar için de keyiflidir. Bir oyun gibi görünse de canlandırma yapmanın çocukların okuma becerilerinin gelişimine katkısı çok büyüktür.

• Çocuğunuzun da canlandırma yapmasını sağlayın

Bir şiiri okurken duygu hissetmesi, hikayeyi kısık ses yerine yüksek sesle okuyup kahramanların karakterine bürünmesi ilk başlarda kolay olmayabilir ancak sürekli çalışılması ve desteklenmesi sayesinde buna alışacak ve okuma becerileri artacaktır. Her çocuk özel günlerde kürsü de şiir okumayabilir ancak her çocuk bir gün mutlaka toplum içinde yüksek sesle bir şeyler okumak durumunda kalacaktır. Kendine güveninin olabilmesi, sesini kullanabilmesi ya da düzgün okuyabilmesi küçük yaşlardan yerleşirse çok rahat ediyor olacaktır.

• Okuma için sakin ve sessiz zaman yaratma

Bir arada okumanız kadar, çocuğunuzun kendi başına okuma yapacağı sakin ve sessiz zamanların da yaratılması önemlidir. Kendi başına okuması o kadar kolay ve cazip gelmeyebilir ancak zaman içinde ilerleyecek ve daha kolay olacaktır. Bu arada sizin de kendiniz için böyle bir aman yaratıp, bunu nasıl gerçekleştirdiğinizi çocuğunuza gösterebilirsiniz.

7-9 YAŞ

Çocuğunuz hem kendi başına okuyabildiği hem de ne kumaya karar verdiği bir yaş döneminde artık. Ancak yine de sizin rehberliğiniz ve örnek davranışlarınız gerekli.

• Paylaşmak güzeldir.

Ebeveyni ile beraber, uyumadan önce bir hikaye okumak ona hala çok iyi geliyor olacaktır. Ayrıca güzel bir uykuya onu hazırlayan ritüel olacaktır.

• Okuma dünyasını açın

Çocuğunuza, kendi ilgi ve hobi alanlarınız üzerine neler okuduğunuzu gösterin, onunla kendi dünyanızı paylaşın. Hangi araçları; dergi, kitap, uygulama vb tercih ettiğinizi, niye o araçları kullandığınızı anlatın. Kendisinin de, ilgi alanlarına, hobilerine ya da sportif faaliyetlerine uygun kullanabileceği blog, online gruplar, kulüpler konusunda fikir verici olun.

Bu noktada, çocuğunuzun online ortamlardaki faaliyetlerini mutlaka takip edin. Girdiği siteler, online toplulukları kontrol edin. Çocuklar için internet güvenliği ailelerin takibi sonucunda sağlanabilir.

• Öngörmesine yardımcı olun

İyi okurlar, daima hikayenin sonraki sayfalarında neler olabileceğini tahmin etmeye çalışırlar. Çocuğunuzun da bu yönde gelişme sağlayabilmesi için, kitabın bir sayfasında “acaba sence şimdi ne olacak?” gibi sorularla onu düşünmeye, tahminlerde bulunmaya teşvik edebilirsiniz.

• Ödev araştırmaları

Çocuklar araştırma yaparken, çok fazla bilgi arasında boğulabilir, doğru blgiyi seçemeyebilirler. B konuda mutlaka sizin rehberliğinize ihtiyaçları olacaktır. Araştırmalar için seçecekleri kaynakları ve edindikleri bilgileri elemeleri için, sizden yardım istediklerinde yanlarında olun. İnternet harici olarak kitap, kütüphane, araştırma yazıları gibi kaynaklardan faydalanmaları konusunda da mutlaka yönlendirici olun.

• Tercihlerini önemsemek

Çocukların, kendi kararlarının ve davranışlarının önemsenmesi, kendilerine güvenlerinin gelişmesi açısından çok önemlidir. Çocuğunuz kendisi için çok kolay ya da çok ağır bir kitap tercih etmiş olabilir. Ancak konusu onun ilgisini çeken bir kitap ise tercihi konusunda serbest bırakın. Ama okuma esnasında sorularla, canlandırmalarla, kitaptan alacağı faydayı en yükseğe çıkartması konusunda yönlendirin.

• Vazgeçmesin

Çocuklar bazen kendileri için ağır ya da uzun olabilecek bir konuda okuma yaparken sıkılabilir, vazgeçebilirler. Bu noktada vazgeçmemeleri için, yanında olup, o bölümleri bir arada okuyarak, vazgeçmesini engellemeye çalışın. Bu zorlayıcı ya da sıkıcı bir eylem olmamalı. Ancak ileride karşısına çıkabilecek çok farklı okuma parçalarını da ilgiyle tamamlayabilmesi için küçük yaşlardan vazgeçmemeyi alışkanlık haline getirmesi gerekli.

9-11 YAŞ

Bu yaşlarda artık pek çok çocuk bir başına okur, kendi tercihlerine göre kitap seçer. Pek çok farklı alanda tercihleri gelişir. Ayrıca muhtemelen ev ödevlerinin de yoğunlaştığı dönemlerdir.

Ancak aileler olarak yine de onların okuma becerilerinin ve alışkanlıklarının ilerlemesi konusunda verebileceğimiz çok destek var.

• Paylaşıma devam

Muhtemelen artık uyku saati okumaları bir arada geçmeyebilir ama çocuğunuz yüksek sesle okuma yaparken onu dinlemek, bir arada sorular sormak, fikir yürütmek hala çok keyif verici ve destekleyicidir. Artık aynı sayfaları takip etmek yerine dinleme yolu ile okuma zamanlarını paylaşabilirsiniz. Elbette onu zorlamadan, kendisi de paylaşmayı istediği zaman.

• Kendinizden örnekler göstermeye devam

Kendinizin okuma tercihlerini mutlaka çocuğunuzla paylaşın. Hangi tür kitaplar, yayınları takip ediyorsanız, neler niçin ilginizi çekiyor ise bunu hem sözlü hem de görüntülü kendisi ile paylaşın. Çocuklar büyüdüklerinde dahi ebeveynlerinin izinden giderler. Hobilerinizin olması, bu hobilere yönelik dahil olduğunuz grup faaliyetleri, araştırmalar ilgisini çekecektir. Size bunu belli etmese de sizi takip ediyor olacaktr.

• Satır aralarını okumak

Hikayeler, şiirler ya da kitapların aktardığı bilgiler üzerine sohbet etmek, çocuğunuzun eseri daha iyi anlamasına yardımcı olacaktır. Kitaptaki kahramanların ne yaptığı, verdiği bilginin ne olduğu değil aynı zaman da nedenleri, nereden kaynaklandığı, hangi davranışın nasıl sonuçlandığına dair bağlantıları kurmak, çok yönlü düşünebilme becerisini geliştirmesine yardımcı olacaktır

• Ödev araştırmaları

Çocuğunuzun araştırması gereken bir ödevi varsa, bunu nasıl yapacağı konusunda konuşun. İnternetin yanı sıra evdeki kaynak kitapları da gözden geçirmesini ve hatta kütüphaneye gitmesini de önerin. Ona, kendinizin bu tip bir konuda nasıl araştırma yapacağını anlatın. Ve güvenilir kaynak nasıl bulunur, hangi kaynakları kullanmak gerekir konusunda da fikirler verin.

• Tercihlerine müdahale etmeyin ve önemseyin

Çocuklarınız okumak için tercih ettikleri kitaplar sizin tercihinize uygun olmayabilir. Ancak çocuklar, bugünlerde çok moda olan Saftirik ya da benzeri, seri halindeki eğlendirici kitapları okumayı çok severler. Bu tip kitaplar dahi çocukların hayal dünyasını hareketlendirmesine, okuma alışkanlığının gelişmesine yardımcı olur. Yatarken okunmak üzere bu kitapları tercih etmemeleri yönünde telkin verip, bu türleri gün içerisine kaydırması için yönlendirebilirsiniz ve gece yatarken daha uygun olan kitapları seçmesi konusunda fikir verebilirsiniz. Ancak yine de çok müdahaleci olmamak gerektiğini tekrar hatırlatalım.

• Okuma kulüpleri ve grupları

Çocuğunuza, okuma grupları, kulüpleri, kitap günleri vb. ilgili etkinlikler aracılığı ile, okumanın, fikirleri paylaşmanın, tartışmanın zevkli ve faydalı oluğunu gösteren etkinliklere götürün, paylaşın. Bu tip etkinlikler çocuğunuzun okuma alışkanlığını pekiştireceği gibi sosyalleştirir ve araştırmacı olmasına katkı sağlar.

Paylaştığımız tavsiyeleri her gün düzenli yerine getirmek mümkün olamayabilir. Ancak yine de olabilecek her fırsatta, haftada en azından 2-3 gün dahi olsa bu çalışmaları yapmak, çocuğunuzun okuma alışkanları edinme ve geliştirmesi açısından büyük farklar yaratacaktır.

Alışkanlıkları destekleyecek okuma listelerinizi oluşturmak ile başlayabilirsiniz. Farklı yaşlara göre birkaç tavsiye; Küçük Prens, Ben Ne Zaman Doğdum, Mutlu Kaplumbağa, Alice Harikalar Diyarında, Şeker Portakalı, Sakız Çiğneyen Kedi....Sizin de tavsiyelerinizi bekliyoruz.